Είδαμε στο κομμάτι των εμφράξεων ότι κάθε δόντι αποτελείται από μύλη και ρίζα. Η μύλη του δοντιού -σε μια τομή- αποτελείται  εξωτερικά από αδαμαντίνη (είναι η σκληρότερη ουσία του ανθρωπίνου σώματος), ενδιάμεσα από οδοντίνη (είναι η κύρια ουσία του δοντιού), ενώ στο κέντρο βρίσκεται η πολφική κοιλότητα . Μάλιστα οι δυο πρώτες αποτελούν τους σκληρούς οδοντικούς ιστούς της μύλης του δοντιού, ενώ η πολφική κοιλότητα περιέχει τους μαλακούς ιστούς της μύλης που δεν είναι άλλοι από τα αγγεία και τα νεύρα του δοντιού.

Όταν σε ένα δόντι εξελίσσεται μια τερηδόνα και αυτή δεν ανακαλυφθεί εγκαίρως, ώστε να καθαριστεί και αποκατασταθεί με τη βοήθεια μιας έμφραξης, τότε η βλάβη μπορεί να φθάσει, αφού προσβάλλει σε όλο το βάθος τους σκληρούς οδοντικούς ιστούς, στην πολφική κοιλότητα. Καθώς εισέρχονται στον πολφό τοξίνες, αλλά και μικρόβια από την τερηδονική κοιλότητα, ο πολφός μέσω των αγγείων του στέλνει περισσότερο αίμα στο εσωτερικό του δοντιού προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι εισβολείς. Επειδή όμως το εσωτερικό του δοντιού έχει ανένδοτα τοιχώματα, δυστυχώς το αίμα αυξάνοντας την πίεση στον πολφό στραγγαλίζει τα αγγεία και τα νεύρα (τα οποία για τον λόγο αυτό δημιουργούν αίσθημα πολύ έντονου πόνου) του, με αποτέλεσμα να οδηγήσει σε νέκρωση το δόντι. Τα νεκρωμένα ιστικά ράκη στη συνέχεια αποτελούν υπόστρωμα και παραπέρα πολλαπλασιασμό μικροβίων (γάγγραινα πολφού) που με τη σειρά τους προκαλούν επιπλέον πόνο στο νεύρο του δοντιού που ψυχορραγεί. Η διαδικασία της νέκρωσης ολοκληρώνεται με την πλήρη νέκρωση και του πολφικού νεύρου (αν και το πολφικό νεύρο μπορεί να παραμείνει σε κατάσταση νεκροβίωσης για πολλές μέρες). Στη συνέχεια τα μικρόβια αρχίζουν να εξέρχονται από το άκρο της ρίζας του δοντιού προς το κόκαλο της γνάθου, όπου και δημιουργούν απόστημα (οξύ οδοντοφατνιακό απόστημα).

Σε ένα τέτοιο δόντι ο μοναδικός τρόπος να επιστρέψει σε κατάσταση υγείας είναι η ενδοδοντική θεραπεία. Κατά τη θεραπεία αυτή, αφού ανοίξουμε το δόντι και εμφράξουμε την τερηδονική κοιλότητα, στη συνέχεια διανοίγουμε και τον πολφικό θάλαμο, ώστε με τη χρήση ειδικών μικροεργαλείων ν’ αρχίσουμε τον καθαρισμό του εσωτερικού του. Με τη βοήθεια των μικροεργαλείων και ειδικών χημικών παραγόντων  καθαρίζουμε με προσοχή το εσωτερικό του πολφού του δοντιού σ’ όλο το μήκος του ριζικού σωλήνα μέχρι και το άκρο της ρίζας του. Αφού τα τοιχώματα του ριζικού σωλήνα καθαριστούν, διαμορφωθούν στο ιδανικό σχήμα και λειανθούν κατάλληλα, στη συνέχεια τοποθετούμε εντός του ειδικό φάρμακο που θα βοηθήσει τον οργανισμό να αντιμετωπίσει τυχόν εναπομείναντες μικροοργανισμούς και να επουλώσει τις βλάβες γύρω από το άκρο της ρίζας του δοντιού. Λίγες μέρες μετά, αφαιρούμε το φάρμακο αυτό (υδροξείδιο του ασβεστίου) και αφού ξανακαθαρίσουμε και στεγνώσουμε το εσωτερικό του ριζικού σωλήνα, τον εμφράσσουμε μόνιμα με ειδική κόλλα και γουταπέρκα (καουτσούκ βουλκανισμένο με μόρια αργύρου, ώστε να μην επιτρέπει την ανάπτυξη μικροβίων). Επειδή η ποιότητα και η πληρότητα της έμφραξης είναι το βασικό κριτήριο καλής πρόγνωσης για το δόντι, φροντίζουμε πάντα να επιλέγουμε την ιδανική τεχνική έμφραξης (πλάγια συμπύκνωση, κάθετη συμπύκνωση, θερμοπλαστικοποιημένη γουταπέρκα) για κάθε ριζικό σωλήνα, ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του (πόσο στενός, ελικοειδής ή κεκαμμένος είναι).

Η παραπάνω περιγραφή αντιστοιχεί σε μια τυπική ενδοδοντική θεραπεία νεκρωμένου δοντιού. Εκτός από αυτή την περίπτωση υπάρχουν και δυο ακόμη περιπτώσεις ενδοδοντικής θεραπείας. Η πρώτη περίπτωση αφορά την κατάληξη σε ενδοδοντική θεραπεία ενός δοντιού την ώρα της παρασκευής και θεραπείας μιας βαθιάς τερηδονικής κοιλότητας. Όταν λοιπόν κατά τον καθαρισμό της τερηδόνας αποκαλυφθεί εκτεταμένη επικοινωνία της τελευταίας με την πολφική κοιλότητα, ο οδοντίατρος αποφασίζει την άμεση ενδοδοντική θεραπεία του δοντιού, καθώς η νέκρωση του θεωρείται αναπόφευκτη.

Η δεύτερη περίπτωση είναι όταν ένα δόντι χρειάζεται να τροχιστεί εκτεταμένα είτε για να διορθωθεί η αξονική του κλίση είτε για να υποδεχθεί μια τηλεσκοπική στεφάνη. Σε αυτή την περίπτωση γίνεται λόγος για σκόπιμη ενδοδοντική θεραπεία για προσθετικούς λόγους.

Μια τελευταία κατηγορία ανάγκης ενδοδοντικής θεραπείας αφορά σε δόντια που νεκρώθηκαν για διαφόρους άλλους λόγους πέραν της τερηδονικής προσβολής. Κάποιοι από αυτούς τους λόγους είναι  η ταχεία ορθοδοντική μετακίνηση, τα χρόνια περιοδοντικά τραύματα, οι ενδο-πέριο βλάβες, η  νέκρωση δοντιού από υπερβολική εναπόθεση δευτερογενούς οδοντίνης κλπ.

Τέλος δεν αποτελεί ασυνήθιστο γεγονός η ανάγκη επανάληψης μιας ενδοδοντικής θεραπείας, ειδικά όταν η προηγούμενη δεν πληροί τις προδιαγραφές πλήρους κατά πλάτος και μήκος έμφραξης του ριζικού σωλήνα. Συνηθέστερη συνέπεια μιας ατελούς ενδοδοντικής θεραπείας και ταυτόχρονα ένδειξη επανάληψής της είναι η εμφάνιση χρόνιας περιακρορριζικής βλάβης γύρω από τη ρίζα του δοντιού.

Αξίζει καταληκτικά να επισημανθεί ότι ένα ενδοδοντικά θεραπευμένο δόντι έχει στερηθεί τόσο το νεύρο, όσο και τα αγγεία του. Η έλλειψη των τελευταίων είναι που καθιστά το δόντι όλο και περισσότερο ξηρό κατά την πάροδο του χρόνου. Ως γνωστόν ό,τι είναι ξηρό είναι και εύθρυπτο. Για να αποφευχθούν λοιπόν κατάγματα στα ενδοδοντικά θεραπευμένα δόντια η έρευνα έχει δείξει ότι αυτά θα πρέπει να αποκαθίστανται προσθετικά (με άξονα και στεφάνη) σε σύντομο χρονικά διάστημα μετά την ενδοδοντική τους θεραπεία.